Hành trình thi ca của Trần Lê Khánh trong “Lối vào của nắng”

Nhà thơ Trần Lê Khánh là một gương mặt độc đáo của văn học Việt Nam hiện nay. Ông nổi bật với phong cách thơ tối giản và tư duy nghệ thuật sâu sắc. Với Trần Lê Khánh, thơ không chỉ là cảm xúc mà còn là sự khám phá. Ông khám phá thế giới tự nhiên, khám phá con người và khám phá chính bản thân mình ở những cung bậc, lớp lang, thời điểm,… khác nhau. Qua thơ, Trần Lê Khánh tạo ra một cuộc đối thoại với người đọc về những nỗi niềm, triết lí, về Thiền, cái đẹp, về nhân sinh…

Nhà thơ Trần Lê Khánh

Từ năm 2016, nhà thơ Trần Lê Khánh đã ra mắt bạn đọc nhiều tập thơ như “Lục bát múa”, “Dòng sông không vội”, “Ngày như chiếc lá”, “Lục bát múa trọn bộ”, “Giọt nắng tràn ly”, “Xứ”, “Ngàn bài thơ khác”, “Đồng”, “The Begining of Water” tại Nxb White Pine Press, Mỹ… Và ông sắp ra mắt tập thơ “The Sum of Now” tại Mỹ.

Ông đã được nhận các giải thưởng văn học lớn: Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam 2022 và 2025, Giải Văn học dịch Cliff Becker – Mỹ, Giải Xuất Sắc thơ – Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam 2021…,

Họa sĩ Đào Hải Phong bày tỏ về “Lối vào của nắng” của nhà thơ Trần Lê Khánh: “Tôi không vẽ ở xưởng vẽ nơi tôi đã làm việc nhiều năm! Thời gian này tôi đang sống bên bờ biển, có thể biển đã cho tôi chút năng lượng tích cực nên tôi thấy thú vị và hứng khởi để thực hiện phần vẽ phụ bản cho “Lối vào của nắng”. Ở cuốn này tôi thấy vừa siêu thực vừa hiện thực, con người thì nhỏ bé hữu hạn, thiên nhiên vô cùng sinh động bao dung và vô thủy vô chung còn đẹp theo lòng người! Lối vào của nắng” cho tôi vứt đi cái nhàm chán bủa vây mỗi ngày, giúp tôi thấy lại sự thanh khiết ở nơi hỗn độn. Trần Lê Khánh với tôi chắc có cùng một điểm chung là vô cùng biết ơn Nghệ thuật đã giúp chúng tôi hoàn thiện chính mình!”

“Lối vào của nắng” – Hành trình của ánh sáng

Thơ Trần Lê Khánh có một số đặc điểm nổi bật khiến người đọc có thể nhận ra chất thơ riêng. Mỗi bài thơ của Trần Lê Khánh được ví như “một cú chạm nhẹ vào ý thức người đọc”, vừa đem đến một suy tư sâu sắc vừa tạo nên một cảm xúc thẩm mĩ mới mẻ. Với lối thơ tối giản, ngắn gọn, cách chọn từ chắt lọc, mỗi bài thơ ít bày tỏ cảm xúc, mà ẩn sâu trong đó là sự lắng đọng của lí trí, “như viên sỏi ném xuống mặt hồ phẳng lặng” (Lê Thiếu Nhơn), tạo nên dư âm. Sự tinh gọn, lí trí tỏ ra rất hợp với Trần Lê Khánh khi trong thơ ông mang đậm chất Thiền. Đó được coi là những “khoảnh khắc tỉnh thức” để tác giả cùng người đọc tĩnh tâm, nhẹ nhàng cảm nhận về chính mình và vũ trụ. Với niềm say mê đặc biệt dành cho thơ lục bát, Trần Lê Khánh đã sáng tác rất nhiều tác phẩm theo thể thơ truyền thống này. Trong khuôn khổ cặp lục bát truyền thống, ông viết những câu thơ vừa gọn ghẽ vừa duyên dáng, thể hiện nhiều cung bậc lí trí cảm xúc, biến hoá như những cử động múa. Sự kết hợp yếu tố Thiền và lục bát trong thơ Trần Lê Khánh đã tạo nên kiểu thơ lục bát Thiền độc đáo.

Những nét đặc trưng thơ Trần Lê Khánh dường như thể hiện đầy đủ trong tập thơ “Lối vào của nắng”. Tập thơ mang đến cho người đọc hình dung về một gương mặt thơ lạ trên chiếu thơ hiện nay. Với 85 bài thơ, chia thành 4 chương tạo thành một “lối vào” khám phá thơ Trần Lê Khánh.

Trên “Lối vào của nắng”, ở những bước chân đầu tiên, độc giả bắt gặp thơ ngắn của Trần Lê Khánh. Ông viết những câu thơ tối giản, ngắn gọn, chắt lọc nhưng mỗi chữ đều có sức nặng được tạo nên từ sự lắng đọng của lí trí “như viên sỏi ném xuống mặt hồ phẳng lặng” (Lê Thiếu Nhơn), tạo nên dư âm trong lòng độc giả. Nhờ đó, bài thơ vừa đem đến một suy tư sâu sắc vừa tạo nên một cảm xúc thẩm mĩ mới mẻ.

Làm thơ ngắn, Trần Lê Khánh có cách thể hiện bài thơ một cách ấn tượng. Về hình thức, việc không viết hoa, hạn chế dấu câu dường như tạo cho bài thơ một biên độ liên tưởng rộng rãi, không giới hạn. Về cấu trúc thơ có sự độc đáo thú vị. Thoạt đầu, tưởng như tiêu đề và nội dung không “ăn nhập” gì với nhau nhưng càng đọc càng thấy chúng thật sự chặt chẽ và hoà quyện. Tiêu đề như là giới thiệu ý tưởng, kéo người đọc vào một câu hỏi, một nghi vấn. Các câu thơ dường như là cắt nghĩa. Câu thơ cuối bao giờ cũng là một điểm nhấn ấn tượng khiến người đọc phải “ồ” lên khe khẽ bởi đã “vỡ” ra, thấy được vẻ đẹp của bài thơ, thấy được mối liên hệ, chất triết lí mà tác giả kí thác.

“chưa có con chim én nào

bay nhanh hơn mùa xuân

chiều nay chúng không về tổ”

(Con đường tối thượng)

Đọc thơ ngắn của Trần Lê Khánh, có những bài thơ thật đẹp, như những bức tranh:

“mây

nhè nhẹ thở

trong một

giọt sương”

(Thênh thang cõi người)

Người đọc dạo chơi trên ngõ thứ hai với 16 bài thơ lục bát, được đặt tên theo thứ tự, từ “Câu chuyện 1” đến “Câu chuyện 16”. Mỗi bài thơ gồm 8 câu, tách thành từng cặp, như những câu chuyện nhỏ mà tác giả muốn mang đến cho người đọc cảm nhận.

Như tên gọi những bài thơ, câu chuyện mà tác giả mang đến là câu chuyện nhân sinh. Đó là tình mẫu tử giản dị mà bao la trong “Câu chuyện 2”:

“mẹ vòng tay ôm đứa con

yêu thương nào phải sáng tròn như trăng”

…

“mẹ cười với chiếc bóng tôi

sinh ra cùng lúc với trời mùa thu”

Cũng có lúc, đó là nỗi ám ảnh về thời gian:

“vũ trụ là một làn mi

mỗi lần chớp mắt mất đi một ngày”

(Câu chuyện 5)

Trong dòng tự sự miên man về cuộc đời, thơ Trần Lê Khánh tìm đến Thiền như một khoảng tĩnh vô giá :

“rõ ràng trong cõi trầm luân

mây đổ bóng xuống ba lần mới thôi”

…

“người mới vừa chớm mắt nhau

chim líu lo hót quên chào hỏi thêm”

(Câu chuyện 12)

Đằng sau những câu chuyện, người đọc như thấy được một con người vừa đầy đặn cảm xúc, vừa triết lí chiêm nghiệm. Phải chăng, bởi con người ấy như chính tác giả nói rằng đã “qua bao nhiêu kiếp phong ba”.

Lối rẽ thứ ba, Chương 3, “Ngày như chiếc lá” gồm 24 bài thơ, viết theo thể thơ tự do, mang âm sắc tự sự dài hơi. Có thể nói những bài thơ dài hơi này chứa đựng tầng sâu triết lí và suy tưởng, tư tưởng Thiền và mĩ học phương Đông. Mỗi bài thơ có cấu trúc mở, sử dụng nhiều hình ảnh thiên nhiên, tuy không chú trọng vần điệu nhưng vẫn có nhịp điệu riêng tạo nên sự ngân vang trong tâm trí người đọc.

Những bài thơ này có cấu trúc lạ, mỗi bài có nhiều khổ nhưng ở mỗi khổ lại có một cấu trúc mang hơi hướng của những bài thơ ngắn, đó là sự tỏa sáng cả về mĩ cảm lẫn triết lí ở câu cuối. Bài thơ “Ngày như chiếc lá” có thể là sự vận động của thời gian, trên cây lá, trên sắc màu nhưng cũng có thể là sự chiêm nghiệm của con người về cuộc đời, vũ trụ. Và dù là gì thì ở cuối mỗi khổ thơ đều là những hình ảnh đẹp, lắng đọng: “một sáng trong lành”, “chất đầy đêm trăng”, “tháng năm sâu chớp mắt một ngày”, “một bóng trăng thanh”.

Bên cạnh sự hiện diện của câu chữ, tập thơ “Lối vào của nắng” còn có một số hình ảnh minh hoạ phù hợp với tinh thần tập thơ như nét tinh tế, sự tối giản, chất thiền định,…

Hoạ sĩ Đào Hải Phong – người vẽ minh hoạ cho tập thơ, đã nói rằng, ông có sự đồng cảm nghệ thuật với nhà thơ Trần Lê Khánh: “tôi thấy vừa siêu thực vừa hiện thực, con người thì nhỏ bé hữu hạn thiên nhiên vô cùng sinh động bao dung và vô thủy vô chung còn đẹp theo lòng người!”.

Thơ Trần Lê Khánh không thể đọc nhanh, đọc một mạch cả tập thơ mà phải đọc từ tốn, chậm rãi, ngày qua ngày, kiểu như để thưởng thức được vị ngon của trà hay cà phê thì người ta phải nhấp từng ngụm nhỏ. Mỗi bài thơ của Trần Lê Khánh cứ như có một lớp sương mờ ảo che đi suy nghĩ, triết lí thật sự của nhà thơ về nhân sinh làm cho người đọc cảm thấy như nắm bắt được cái gì đó, rồi lại không có gì, khiến người ta phải ngẫm, phải ngấm thật lâu, đến khi ngộ được thơ thì vỡ oà “À, thì ra ý thơ là thế”.

Sang Chương 4, “Dấu chân của nắng”, là những nhịp thơ độc đáo của lục bát, đây cũng là chắt lọc tinh tuý nổi bật của sáng tạo trong thơ Trần Lê Khánh :

“ánh bình minh ánh bình minh

vài hạt khúc xạ linh tinh thành chiều”

“em kiếm được chút từ bi

nhưng không hỉ xả cũng vì thương anh”

“hỡi người trốn ở địa đàng

mùa thu đừng thả mơ màng xuống đây”

Tập thơ “Lối vào của nắng” mở ra cho người đọc một lối vào vườn thơ độc đáo, có sự kết hợp của tư duy thơ mới mẻ, giọng thơ độc đáo cùng những yếu tố của thơ truyền thống.

Qua thơ, Trần Lê Khánh tạo ra một cuộc đối thoại với người đọc về những nỗi niềm, triết lí, về Thiền, cái đẹp, về nhân sinh

XEM THÊM>>Giới thiệu sách mới phát hành Thôn Anh Đào

Một giọng thơ với chiều kích tâm linh khác lạ

Nhà thơ Nguyễn Quyến

Năm 1993, thơ ca hiện đại đón nhận một giọng thơ kỳ lạ, khác hoàn toàn so với những giọng thơ khi ấy. Trong khi đời sống thơ ca đang thể hiện cái tôi của số đông thì một nhà thơ gai góc đã đột ngột xuất hiện với cái tôi cá nhân riêng biệt. Đó là sự xuất hiện của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều. Sự xuất hiện đó kéo theo một loạt các nhà thơ ảnh hưởng theo lối viết đó.

Gần 30 năm sau, cũng qua giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam, sự xuất hiện của một nhà thơ khác, theo tôi, cũng gây thu hút sự chú ý trong đời sống thơ ca hiện đại. Trần Lê Khánh mang đến cho người yêu thơ một giọng thơ với mới mẻ, có thể ví như một đóa quỳnh nhẹ nhàng nhưng quyến rũ. Thơ anh sâu thẳm trong cái tôi, chất ngất trong những suy tưởng hoàn vũ, ngôn ngữ vừa ẩn dụ vừa trái ngược với các liên tưởng thông thường. Đó chính là sự xuất hiện của nhà thơ Trần Lê Khánh. Sự ảnh hưởng của giọng thơ này khai mở một lối tư duy mới, lối thẩm mĩ mới khiến làng thơ có một hiện tượng độc đáo, vô cùng thu hút.

Tiết tấu thơ ca của Trần Lê Khánh hoàn toàn thay đổi so với nhịp cảm xúc thông thường. Điều đó thể hiện rõ ràng nhất trong một thể thơ lục bát mới mẻ và vô cùng khó cảm nhận.

Hình ảnh và âm thanh trong thơ lục bát của Trần Lê Khánh không trơn tru, du dương và nịnh tai người nghe. Thơ lục bát của Trần Lê Khánh, giống như một đám mây khổng lồ cố gắng đi qua một lùm hoa nhỏ mà không để cho bất kỳ cánh hoa hay giọt sương nào rơi xuống. Vì thế nhịp điệu của nó vừa uyển chuyển giữa hoa và sương, vừa hư ảo nồng nàn như hương, vừa cuộn lại, xù lên như gai góc. Nếu đọc thơ lục bát của Trần Lê Khánh theo cách cảm thông thường thì thật khó có thể nhận thấy những vòm nhuỵ đầy mật ẩn sâu trong tâm thức.

Mặc dù lục bát đã khiến thơ Trần lê Khánh phức tạp với người đọc nhưng những bài thơ tự do mới khiến Trần Lê Khánh tạo nên nét khác biệt với đời sống thi ca hiện đại. Những bài thơ súc tích, dồn nén hình ảnh hết cỡ, có những liên tưởng rất nghịch lý lại mang đến đời sống một chiều kích khác. Cả bài thơ như một bài kệ, không, một công án thì đúng hơn dù Trần Lê Khánh không chú định làm điều đó.

Người đọc khi tiếp nhận một bài thơ – công án đó giống như tiếp nhận một chuẩn mực nào đó để định lượng được cõi tâm tư mơ hồ của chính mình. Đấy chính là giá trị lớn nhất mà các thiền sư khi tạo ra các công án.

Và Trần Lê Khánh cũng tạo ra muôn vàn chiều kích, muôn vàn CHUẨN cho người đọc được hệ thống và thực hóa cõi tâm linh mơ màng của chính họ.

Sự xuất hiện của nhà thơ Trần Lê Khánh có tạo ra sự ảnh hưởng đến các nhà thơ hiện đại khác giống như sự xuất hiện của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều không thì thời gian sẽ sớm trả lời. Nhưng tài năng, sự nỗ lực sáng tạo, cách tân thơ của Trần Lê Khánh đã và đang cùng với những tác giả khác mang đến cho đời sống thơ ca hiện nay những tác động tích cực, tạo nên sự thay đổi thơ ca hiện đại.

Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Giáo dục Phương Nam được biết đến là một trong những đơn vị thành viên lớn mạnh nhất của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXBGDVN) với nhiều năm kinh nghiệm trong việc tổ chức biên soạn, biên tập, in và phát hành các sản phẩm giáo dục như: sách giáo khoa, sách bổ trợ, sách tham khảo, sách Tiếng Anh,… có giá trị thực tiễn phục vụ cho các cấp học từ Mầm non đến Trung học phổ thông.

Với vai trò là đơn vị xuất bản và phát hành độc quyền tuyển tập thơ “Lối vào của nắng”, Giáo dục Phương Nam không chỉ cung cấp tài liệu học tập thiết yếu mà còn góp phần không nhỏ vào việc xuất bản và phát triển văn hóa đọc trong nước.

Địa chỉ mua hàng :