Trên bờ biển phía tây Italy, phía nam Naples, vùng Cilento nổi tiếng với công viên quốc gia nhìn ra Địa Trung Hải và đặc biệt là tỷ lệ người sống thọ cao bất thường. Khoảng 300 cư dân ở đây đã sống hơn 100 tuổi trong tình trạng sức khỏe tốt, không mắc bệnh tim hay rối loạn tâm thần.
Giáo sư Salvatore Di Somma, người sáng lập Great Health Science, cũng là bác sĩ đầu tiên nghiên cứu cư dân Cilento từ cuối thập niên 1970, cho biết: “Tôi rất ngạc nhiên khi thấy những người trên 90 tuổi vẫn khỏe mạnh, không mắc bệnh tim mạch, rất năng động, thậm chí không cần đeo kính”.
Sau hơn 10 năm nghiên cứu với sự hợp tác của nhóm khoa học Italy và Mỹ trong dự án CIAO (Sáng kiến Cilento về Kết quả Lão hóa), Di Somma khẳng định Cilento nên được công nhận là “Vùng Xanh” chính thức như Sardinia hay đảo Ikaria (Hy Lạp).
“Vùng Xanh” là thuật ngữ chỉ những khu vực trên thế giới nơi người dân có tuổi thọ cao vượt trội và sống khỏe mạnh nhờ lối sống, chế độ ăn uống và môi trường đặc biệt. Các chuyên gia đã rút ra những bài học đến từ khu vực này.
Xem dầu ô liu như một loại thuốc
Với Nicolina, 101 tuổi, sống tại làng Eremiti, dầu ô liu tự làm là phương thuốc đa năng. Bà dùng dầu ô liu để chữa cảm, táo bón và coi đó là phần không thể thiếu trong bữa ăn hằng ngày.
Dầu ô liu chứa chất chống oxy hóa, tốt cho tim mạch và tiêu hóa. Cilento là nơi nhà sinh lý học Ancel Keys lần đầu phát hiện mối liên hệ giữa chế độ ăn Địa Trung Hải và nguy cơ tim mạch thấp, từ những năm 1950. Vào năm 2022, nghiên cứu của Đại học Harvard cho thấy dùng hơn nửa thìa dầu ô liu mỗi ngày, đặc biệt là thay cho bơ, bơ thực vật hoặc mayonnaise, có thể giúp sống lâu hơn nhờ đặc tính chống viêm, giảm cholesterol xấu.
Di Somma và cộng sự đã so sánh cư dân Cilento với cư dân Malmo, Thụy Điển. Tại Bắc Âu, thói quen ăn uống và lối sống rất khác biệt: họ ăn nhiều thịt và dùng bơ thay vì dầu ô liu. Kết quả cho thấy người Thụy Điển có nguy cơ mắc bệnh tim mạch và ung thư cao hơn, mức cholesterol xấu (LDL) cũng cao hơn. Nhóm nghiên cứu kết luận chế độ ăn Địa Trung Hải đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe của người Cilento, dù các yếu tố khác cũng có ảnh hưởng.
Hạn chế thịt đỏ, ăn nhiều cá cơm
Người dân Cilento ăn rất ít thịt bò, thậm chí hiếm khi ăn thịt. Chế độ ăn uống của họ tập trung vào trái cây, rau, hạt, đậu, bánh mì và ngũ cốc nguyên hạt. Họ sử dụng hương thảo làm gia vị, nguồn protein chính là cá và hải sản, đặc biệt là cá cơm.
Mặc dù thịt đỏ cung cấp protein và sắt, nhiều nghiên cứu liên hệ việc tiêu thụ thường xuyên với nguy cơ ung thư. Năm 2019, Đại học Oxford phát hiện chỉ ăn một lần thịt đỏ mỗi ngày cũng làm tăng nguy cơ ung thư ruột tới 20%. Trong khi đó, cá cơm, dù có hương vị khó ăn với một số người, lại giàu omega-3, có lợi cho tim mạch.
Bà Nicolina, 101 tuổi, đang chế biến món cá, người dân vùng Cilento thường sử dụng cá thay cho thịt đỏ. Ảnh: Telegraph
Nấu ăn, ca hát và cầu nguyện để giữ tinh thần minh mẫn
Như Nicolina, nhiều cư dân lớn tuổi ở Cilento có trí nhớ tốt và năng động. Bà nhớ rõ những người bạn đã mất từ nhiều năm trước và thường xuyên nướng bánh quy cho khách. Một cư dân khác là Ida, 98 tuổi, sống tại làng Gioi, vẫn tự làm mì ống tươi và thích hát.
Năm 2020, nhóm nghiên cứu so sánh mức độ cô đơn, chỉ số trí tuệ cảm xúc của người trung niên và cao tuổi ở Cilento với người dân San Diego, Mỹ. Họ sử dụng hai thang đo: Thang đo cô đơn UCLA và Thang đo trí tuệ San Diego gồm bảy tiêu chí như điều chỉnh cảm xúc, tâm linh và chấp nhận quan điểm khác biệt.
Kết quả cho thấy người Cilento có trạng thái nhận thức rất khỏe mạnh, liên quan đến chỉ số trí tuệ cao. Di Somma cho rằng đức tin Cơ đốc giáo mạnh mẽ đóng vai trò quan trọng, giúp họ sống có mục đích, giảm trầm cảm và không mắc Alzheimer. Nghiên cứu của Đại học London (UCL) năm 2023 cũng chỉ ra việc duy trì sở thích cá nhân giúp nâng cao chỉ số hạnh phúc, hài lòng và hoạt động trí não.
Sống tại nhà, không vào viện dưỡng lão
Ở Cilento không có viện dưỡng lão. Người già sống trong những ngôi nhà đã thuộc về gia đình suốt hơn 400 năm, được con cháu và hàng xóm ghé thăm mỗi ngày. Nicolina sống một mình nhưng con trai bà đến mỗi tối, bạn bè và hàng xóm cũng thường xuyên thăm nom. Dù con cháu đề nghị giúp đỡ, bà vẫn thích tự lập và từ chối.
Sự gắn bó giữa các thế hệ, tinh thần độc lập và cảm giác thuộc về cộng đồng được cho là giúp cư dân Cilento trẻ lâu hơn, minh mẫn và hạnh phúc hơn. Điều này trái ngược với tình hình tại Anh, nơi gần nửa triệu người sống trong viện dưỡng lão và nhiều người cao tuổi đối mặt với tình trạng cô lập, bệnh lý phức tạp.
XEM THÊM >>> 6 thực phẩm từ sữa giàu canxi nhất
Làm vườn và đi bộ để duy trì thể lực
Địa hình đồi núi khiến việc vận động như đi bộ lên dốc, làm vườn trở thành thói quen tự nhiên mỗi ngày. Người Cilento học cách trồng rau từ nhỏ và duy trì đến già, coi đó là truyền thống gia đình.
Nghiên cứu GeroScience năm 2023 chỉ ra đi bộ thường xuyên giúp cải thiện sức khỏe tim mạch, giảm huyết áp. Một nghiên cứu năm 2024 cũng cho thấy làm vườn giúp nâng cao sức khỏe thể chất và thúc đẩy hành vi lành mạnh như ăn nhiều rau quả.
Ít quan tâm vật chất, sống giản dị và lạc quan
Người dân Cilento ít cần xe hơi, điện thoại hay quần áo đắt tiền. Họ sống chất lượng dù không dư dả, vì phần lớn tài sản được thừa kế hoặc có giá rẻ. Nicolina hài lòng khi nghe Radio Maria, đài phát thanh Công giáo, và chuẩn bị đồ ăn cho khách.
Tiến sĩ Brenner cho biết cư dân nơi đây thể hiện tinh thần kiên cường, vượt khó và thái độ tích cực. Nghiên cứu năm 2022 phân tích dân số Cilento cũng kết luận rằng tình yêu với đất đai, gia đình và đức tin giúp họ duy trì sức khỏe tinh thần, sống lạc quan và bền bỉ.
